Geschreven door W. Norval voor www.mindsetking.nl

Je ontmoette iemand en denkt dat hij/ zij misschien de ware voor jou is. Zo voelt het althans aan. Je hebt vlinders in je buik voor je volgende afspraakje. Je kan niet stoppen met denken aan hen. Jouw gedachten keren steeds terug naar hoe ze eruit zien, wat ze zeiden en deden.

Je bent tot over je oren verliefd. Wat zorgt ervoor dat je je zo voelt? En hoe kan je voorspellen of de liefde blijft?

Liefde: emotie en fysiologie

In ons vorig artikel over een levenspartner vinden hadden we het over de succes ingrediënten van een gezonde relatie. Dit beschreef de diep emotionele aspecten van liefde en langdurige hechting aan één partner. 

Maar, liefde betreft niet enkel emotie. Het raakt onze menselijke essentie en dringt door in elk aspect van ons leven. Net om die reden inspireerde het talloze kunstwerken doorheen de eeuwen, en heeft een ingrijpend effect op ieders mentale en fysieke toestand. 

Denk maar aan het desastreus effect van een gebroken hart of gefaalde relatie op je functioneren. Liefdesverdriet verstoort de menselijke fysiologie. En langdurige rouw om een geliefde kan zelfs tot de eigen dood lijden. Zonder liefde slagen mensen er niet in om open te bloeien, zelfs als alle andere basisbehoeften beantwoord worden.

Dit bijtijds allesoverheersend aspect van de liefde, wijst erop dat er meer gaande is dan enkel emoties of verstand. Hieronder belichten we de biologische aspecten van de liefde. 

De biologie van aantrekking

“You and me baby ain’t nothing but mammals, so let’s do it like they do on the discovery channel”. Herinner je je dat liedje van Bloodhound Gang nog? Je kan gerust stellen dat vooral bij lust en aantrekking onze biologie sterkst naar voor komt. 

Wist je dat verliefdheid niet uit het niks komt, maar dat je 5 zintuigen op de achtergrond een doorslaggevende rol spelen in wie je uitkiest? 

Smaak – Zeemzoet doet zwijmen

Romantische gevoelens zijn verbonden aan smaak. Zo bleek uit onderzoek dat het eten van zoetigheid de interesse in een potentiële liefdespartner verhoogt (bron). Begrijpelijk dus dat chocolade, dessertjes en zoete dranken gebruikt wordt bij verleiding.

Daarnaast heeft elk individu zijn eigen smaak. Je stuurt die de wereld in via je adem, die een potentiële liefdespartner bewust of onbewust waarneemt. De menselijke voorkeur gaat vooral naar zoete en zoute smaken, boven bitter en zuur. Muntjes en kauwgom zijn daarbij een handige manier om een minder aangename smaak te camoufleren. 

Geur – Scent of a woman

In vergelijking met de meeste dieren hebben mensen een onderontwikkeld reukzintuig. Echter, in de liefde leunen we sterk op dit zintuig om de geschiktheid van een partner na te gaan. Zo bepaalt lichaamsgeur je romantisch gedrag en tot wie je je aangetrokken voelt.

Enerzijds pik je feromonen op. Deze hormoonachtige stoffen (waarmee ook dieren communiceren) geven je hersenen subtiele signalen dat die ander seksuele interesse heeft. 

Anderzijds wordt voorkeur voor lichaamsgeur beïnvloed door geslacht en seksuele oriëntatie (bron). Je lichaamsgeur wordt bepaald door diverse factoren: 

  • Eén daarvan is het Major Histocompatibility Complex (MHC), een setje genen die het immuunsysteem regelt en een geurprint afscheidt op een individu. Onbewust zoek je een partner met een ander MHC dan het jouwe (bron). 
  • Een ander is je eigen chemisch profiel van oestrogeen, testosteron, dopamine, en serotonine. Ook hier wordt je aangetrokken door een partner die verschilt van jouw profiel en het aanvult. Bijvoorbeeld als jij veel oestrogeen hebt, val je eerder op een partner met veel testosteron (bron).

Zicht – De liefde maakt blind

Als je iemand ziet die je mooi vindt, dan sturen jouw hersenen lustprikkels rond. Deze prikkels zetten bepaalde hersengebieden op een laag pitje of schakelen de activiteit uit. Vooral die gebieden die sociale beoordeling en negatieve emoties beheersen. Weet je wel, het met sterretjes in je ogen je hartedief achterna hollen en je daarbij als een complete idioot gedragen? 

Tast – Huidhonger

De huid is ons grootste orgaan dat prikkels van buiten en binnen communiceert en altijd ‘aan’ staat. Simpele gebaren zoals handen vasthouden, een lichte aanraking, of een zachte kus, zetten oxytocine (warm gevoel van nabijheid en verbondenheid) en dopamine (plezier) vrij. Dit is zo sterk en belangrijk dat recent zelfs over ‘huidhonger’ gesproken wordt, het verlangen naar aanraking.  

Gehoor- Whisper sweet little nothings in my ear

Wat je hoort speelt een belangrijke rol in het opwekken van romantische gevoelens. Niet enkel ‘pillow talk’ of het sexy praatje aan de telefoon, maar ook de boodschap en bijhorende toonhoogte en -sterkte. 

In het verlengde daarvan, wordt muziek gebruikt om gevoelens te communiceren. Zo kan een gelijkaardige muziekkeuze ervoor zorgen dat je elkaar nog leuker vindt. En maakt een goed uitgekozen liedjestekst en melodie, die moeilijk verwoordbare, diepere gevoelens duidelijk aan je geliefde. Veel paartjes kiezen dan ook een eigen lied dat best bij hun liefde past.

Over liefde en dierlijke instincten

Je zintuigen prikkelen je en signaleren dat er een interessante partner in de buurt is. Dat is al een stukje van het verhaal.

Maar als je je aangetrokken voelt of stapelverliefd bent op iemand gebeurt nog veel meer. Je stottert, struikelt, of zegt domme dingen. Jouw handen gaan zweten, je hart bonst zo luid dat je denkt dat de hele straat het hoort. Dat terwijl je normaal alles onder controle hebt. Je herkent jezelf niet meer. Net alsof je je verstand en controle over je lichaam verliest. Wat even snel normaliseert eens je liefdesobject uit het zicht verdwijnt. 

De oorsprong van al deze verschijnselen ligt in de diepe, primitieve delen van onze hersenen. Namelijk, de emotionele kern van het menselijk zenuwstelsel, die zich lang voor de ‘verstandelijke’ cerebrale cortex ontwikkelde. Als je verliefd bent, overspoelen jouw hersenen met prikkels en gewaarwordingen. De meer ‘moderne’ cortex worstelt om deze ietwat primitieve liefdesboodschappen te ontcijferen. En zal daarbij een verhaal weven rond die inkomende diepgewortelde ervaringen, waarbij de werkelijkheid wel eens durft vervagen. En het nuchter ontwaken uit de verliefde roes best wel pijnlijk kan zijn.  

De 3 hersencircuits van de liefde

Onderzoekers in de biologische grondslag van de liefde maken een onderscheid tussen lust, aantrekking en hechting (bron). Elk heeft een apart hersencircuit en wordt gereguleerd door zijn eigen set hormonen (bron). 

Let wel, de 3 breincircuits volgen elkaar echter niet noodzakelijk netjes chronologisch op. Ze kunnen op zich staan, met elkaar verweven zitten, of elkaar aansteken. Denk maar aan seks zonder verliefdheid of liefde. Of hoe je van iemand kan houden zonder er ooit mee in bed te duiken. 

Verlangen en Lust

Seksueel verlangen, of lust, motiveert je op zoek te gaan naar een partner. Na die eerste vonk die overslaat tussen twee mensen, stimuleert de hypothalamus de productie van testosteron en oestrogeen in de geslachtsorganen. De hypothalamus is het deel in de hersenen dat als zetel van de emoties bestempeld wordt en instaat voor de regeling van vitale functies en hormoonhuishouding. Deze hoge dosissen aan geslachtshormonen bezorgen je intense gevoelens van verlangen en lust. 

Het vleselijk verlangen gaat terug op evolutionaire principes, met name de nood van levende wezens en vooral zoogdieren zich voort te planten en daarmee het voortbestaan van de soort te garanderen. Lust is vrij simpel daar het vooral seksuele bevrediging nastreeft. 

Aantrekking en Verliefdheid

Het roze-wolk gevoel als je halsoverkop verliefd bent, wordt bevorderd door een cocktail van dopamine, norepinefrine en serotonine. 

Bij aantrekking en verliefdheid stellen de hersenen hogere niveaus van dopamine vrij. Deze neurotransmitter maakt deel uit van je plezier- en beloningssysteem en zorgt dat je geniet van lekker eten, leuke gebeurtenissen, en relaties. Telkens je prettige dingen samen doet wordt dopamine vrijgesteld en je beloningssysteem geactiveerd. 

De stijging van dopamine in de hersenen zorgt voor een vernauwing en toespitsing van je aandacht op de bron van beloning, met name die ene partner. Hij of zij is alles waar je nog aan kan denken. Het is een motivatie die hunkert naar beloning en die jou laat wegdromen op de meest onmogelijke momenten. Obsessief denken is normaal, gezien dezelfde hersengebieden geactiveerd worden als bij zware drugsgebruikers net voordat ze gaan scoren. 

Naast dopamine maken de hersenen norepinephrine vrij. Dit is iets beter gekend in de vorm van noradrenaline, welke betrokken is bij de ‘fight or flight’ reactie. Deze verhoogt waakzaamheid en stressreacties. Het bezorgt je een opkikker die je hartslag doet stijgen, je rusteloos maakt, en eetlust laat verliezen. 

Zowel dopamine als norepinephrine zorgen ervoor dat je je moedig, energetisch, en euforisch voelt, en dat je eetlust en slaapnood afneemt.

Daarnaast laat verliefdheid ook je serotonine gehalte dalen. Dat zorgt naast minder eetlust, voor piekeren en een zwaar gemoed. Uit onderzoek betreffende Obsessief Compulsieve stoornissen (OCD) blijkt bovendien dat lage serotonine waarden gepaard gaan met een vernauwing van aandacht en obsessief gedrag. Het is dus niet voor niets dat de vroege verliefdheidsfase kenmerken draagt van een ware obsessie.

Dit alles verklaart waarom de eerste weken of maanden van een nieuwe relatie zo spannend, opwindend en alles overheersend kunnen zijn.

Hechting

Wie nog sterker verliefd wordt, ervaart een tweede neurotransmitter golf in de hersenen. Deze keer wordt oxytocine vrijgesteld, bij iedere uitwisseling van fysieke affectie. Dit ‘knuffelhormoon’ wordt tevens aangemaakt door de hypothalamus en in grote mate vrijgesteld tijdens seks, borstvoeding en geboorte. Het vormt een belangrijke factor in het opbouwen van elke lange termijn relatie. Of het nu een vriendschap, ouder-kind band, of liefdesrelatie betreft. Het zorgt immers voor een warm en geborgen gevoel dat de liefdesband verdiept, versterkt en een diepe emotionele hechting mogelijk maakt. Je bent comfortabel en zeker van je liefde maar ervaart minder vuurwerk.

Daarnaast komt ook vasopressine vrij, wat het verlangen de partner te beschermen en voor zich te houden bevordert. 

Keerzijde van de hormonen medaille

Hoewel je aan de hand van de hormoonhuishouding heel wat van je schijnbaar vreemd gedrag kan verklaren, is het niet allemaal rozengeur en maneschijn. 

Hormonen zorgen er inderdaad voor dat je je goed voelt, beloond, en verbonden met jouw geliefde. Maar de liefde kent vaak jaloersheid, irrationeel en bizar gedrag. Ook dit wordt gestuurd door hormonen.

Zo is het beloningsstofje dopamine goed in een matige dosis. Maar in overmatige aanwezigheid zorgt het voor emotionele afhankelijkheid en zelfs verslaving aan de partner.

Evenzeer zorgt een overdosis oxytocine (zoals bij de drugs MDMA en GHB), voor een dissociatie van de omgeving, roekeloos gedrag en paranoia.

Bovendien verminderen lust en aantrekking beiden de activiteit van de prefrontale cortex, waardoor zowel remmingen alsook rationeel, beredeneerd gedrag afnemen. Door deze daling van kritisch denken en zelfbewustzijn zet je jezelf makkelijk voor schut, doe je domme dingen, en neem je impulsieve beslissingen.

Wat bepaalt of de vlam blijft branden of uitdooft?

Het is fijn om de biologische processen die ons gedrag sturen bij lust (seksueel verlangen), verliefdheid (aantrekking) en hechting (liefde) beter te kunnen begrijpen, want het kan best overweldigend aanvoelen. Er grijpen reële, voelbare, fysiologische veranderingen plaats bij elke fase van de liefde. Jouw biologie probeert jou mee te helpen bij het kiezen van en je binden aan een goede partner. Soms is die hulp heel welkom, andere keren gaat je lichaam misschien ietwat overstag. Pas als de invloed van de hormonen en neurotransmitters vermindert vallen de schillen van je ogen en kan je beter inschatten of dit jouw ware jakob(a) is. 

Natuurlijk is het uitbouwen van een blijvende liefdesband, een duurzame relatie, voor mensen eindeloos meer ingewikkeld. Je zoekt immers niet enkel de beste biologische match die het voortbestaan van de soort garandeert. Maar wel iemand met wie je wel en wee kan delen. Met wie je samen oud kan worden. Het welslagen van een relatie wordt vooral bepaald door psychologische factoren.  

Tekens van liefde

Hoe complex dit allemaal is, en hoe verschillend elk liefdesverhaal is, leer je uit de interviews met koppels die al jaren samenzijn in een film zoals “When Harry met Sally”. Allen beschrijven hoe die eerste vonk oversloeg en welk traject zij samen volgden tot een diepe liefdesband groeide. Naast het erkennen van de eerste tekens van liefde, hebben ze het over er keer op keer voor elkaar zijn, samen problemen overwinnen, en telkens opnieuw voor elkaar kiezen.

Uit bepaalde signalen kan je afleiden dat voor jullie de lust aan het omzetten is naar liefde:

  • Deel van je leven. De aanwezigheid van jouw geliefde in je leven voelt natuurlijk aan. Je voelt meteen de nood om hen voor te stellen aan al wie jou nabij staat.
  • Openheid. Jouw partner is jouw steun en toeverlaat. Je voelt je veilig en geborgen bij hen en wil alles delen.
  • Wij-denken. Jouw ‘ik’ schuift meer naar de achtergrond in jouw denken en spreken. Het wordt vervangen door ‘wij’.
  • Wederzijdse beïnvloeding. Het oordeel en de mening van jouw partner is belangrijk. Je waardeert hun bijdrage en zij die van jou.

Misschien lijkt echte liefde wel iets wat je graag wil hebben, maar kijk je op tegen het langdurig proces van het samen uitbouwen van een duurzame relatie. Het heeft soms weg van een immens grote gok waarbij je slaagkansen erg laag zijn. 

Maar, wie niet waagt, niet wint. Geniet vooral van de highs en lows van verliefdheid, seksuele opwinding, en hechting. En als je die ene tegenkomt die emotioneel, sociaal en rationeel voor jou de juiste is, aarzel dan niet om daarvoor te kiezen. Bij hartzaken kan je niet winnen zonder iets te riskeren.

Tot slot

Menselijke liefde is uniek, maar het is goed om niet uit het oog te verliezen dat er een sterke biologische grondslag is aan lust, aantrekking en hechting. De biologische processen zijn reëel en sturen je gedrag. 

Hoewel je biologie (hersencircuits en zintuigen) je helpt om een geschikte partner te vinden, leef je in complexe wereld waarbij heel wat zaken op een rijtje moeten staan vooraleer je daadwerkelijk kan beslissen dat dit de beste partnerkeuze is. 

Of je echt wel een goede match bent voor elkaar en of jullie relatie het redt, wordt echter bepaald door de psychologische factoren die we beschreven in ratio of romantiek.